نقد و معرفی کتاب «چرا عقب مانده‌ ایم؟»

به گزارش سه امتیاز، در تاکسی، خیابان، مغازه و مهمانی بارها درباره مشکلات اجتماعی کشور صحبت کردیم. هر گروهی از اجتماع به فراخور اعتقاد، تحصیلات و مسائلی که با آن سر و کار دارد، به طرح ایراد می‌پردازد.  بنابراین مردم ایران مانند بسیاری از اعضای جوامع در حال توسعه بر روی نقاط ضعف و قوت کشورشان فکر و حتی صحبت می‌کنند.

در این مسیر تاریخ، ادبیات و فرهنگ‌، رفتار و عقاید مردم تاثیر بسیار زیادی دارد.  در روزهای اخیر کتاب «چرا عقب مانده‌ایم؟» نوشته محمد علی ایزدی که به چاپ یازدهم رسیده در قفسه کتاب فروشی‌ها در اختیار کتابخوانان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.

ایزدی پیش از آغاز اولین فصل کتاب خود نوشته است: «ای هموطن! اگر از کسانی هستی که از شنیدن خبر بیماری صعب العلاج فرزند، مادر، پدر، همسر و یا هر عزیز دیگرت از خود بی خود می‌شوی و ترجیح می‌دهی که مصیبت‌ها و گرفتاری‌هایت را از تو پنهان کنند و در بی‌خبری باشی، از خواندن این کتاب صرف نظر کن.» با اینکه کمترین اشاره‌ای در خصوص وابستگی نویسنده و مهندس بازرگان وجود دارد اما وی وزیر کشاورزی کابینه مهندس بازرگان، سرپرست دانشسرای کشاورزی شیراز و نماینده شیراز در کنگره جبهه ملی دوم بود.

این کتاب در ۳۵۱ صفحه ارائه شده که بخش اول آن بیشتر به بیان مشکلات و مسائل روزمره در قالب تجربیات نویسنده پرداخته. از جمله این موارد می‌توان به  عدم وفای به عهد، کم صداقتی، ریا، غیبت و عدم اجرای قانون اشاره کرد.

*بررسی جلد کتاب

این کتاب که توسط نشر علم منتشر شده با طرح جلدی که سوال «چرا عقب مانده‌ایم؟» را در میانه رنگ نارنجی مایل به قرمز مطرح کرده ارائه شده و از ساعتی قدیمی برای نماد عقب افتادگی استفاده کرده است.

کتاب چرا عقب مانده ایم؟

*عیب و نقص کتاب 

محمد علی ایزدی با اینکه بیشتر به طرح مشکلات پرداخته و راهکار «چه باید بکنیم؟» را به کتاب دیگری واگذار کرده است در بخش پایانی کتاب به طرح شخصیت‌های حاضر در وجود انسان‌ها می‌پردازد. تا شاید از این رهگذر کتابخوانی که بیش از ۲۰۰ صفحه عیب و ایراد جامعه را خوانده کمی گمشده خود یعنی راهکار را دریافت کند.

در میانه کتاب امکان خستگی مخاطب و حتی رها کردن آن وجود دارد از این جهت کتاب از دیدگاه مخاطب روانشناسی نوشته نشده طوری که برای ادامه مطلب شور و شوق فراوانی پیدا کند. گاهی اوقات هم به نظر می‌رسد نویسنده مشکلات قدیمی را طرح می‌کند در حالی جامعه بسیار از آن فراتر رفته است.

نباید فراموش کرد که در عصر شبکه‌های اجتماعی، ارائه محتوا به صورت خلاصه اما غنی بیشتر به کار مخاطبان می آید. این کتاب هم می‌توانست کمی تلخیص شود. این موضوع باعث شده کتاب با قیمت ۱۳۵،۰۰۰۰ هزار تومان به فروش برسد که در جامعه امروزی شاید هر فردی نتواند چنین بودجه‌ای را به آن اختصاص دهد.

*نقاط قوت

• عقب ماندگی و درمان آن گمشده واقعی نویسنده است و طرح این مسئله قطعاً در جامعه ما مورد نیاز و گمشده بسیاری از مخاطبان است. بنابراین انتخاب سوژه کتاب بسیار مفید است.
• در میان کتاب از اشعار و خاطرات تلطیف کننده به خوبی استفاده شده است.
• علی محمد ایزدیدر زمان زندان، چندین مرتبه توانسته قرآن را ختم کند همین موضوع باعث استفاده به جای او از قرآن شود.
• سفرهای خارجی نویسنده هم توانسته بخش مقایسته‌ کتاب را کمی قوی‌تر پیش ببرد.

*جمله، اشعار  و روایت‌های مورد توجه در کتاب

در کشور دانمارک با قطار سفر میکردم. بچه ای بسیار شلوغ میکرد.

خواستم او را آرام کنم به او گفتم اگر آرام باشد برای او شکلات خواهم خرید. آن بچه قبول کرد و آرام شد. قطار به مقصد رسید و من هم خیلی عادی از قطار پیاده شده و راهم را کشیدم و رفتم.

ناگهان پلیس مرا خواند و اعلام نمود شکایتی از شما شده مبنی بر اینکه به این بچه دروغ گفته ای. به او گفته ای شکلات میخرم ولی نخریدی.

با کمال تعجب بازداشت شدم در آنجا چند مجرم دیگر بودند مثل دزد و قاچاقچی آنها با نظر عجیبی به من می نگریستند که تو دروغ گفته ای آن هم به یک بچه به هر حال جریمه شده و شکلات را خریدم و عبارتی بر روی گذرنامه ام ثبت کردند که پاک نمودن آن برایم بسیار گران تمام شد

آنها گدای یک بسته شکلات نبودند. آنها نگران بدآموزی بچه شان بودند و اینکه اعتمادش را نسبت به بزرگترها از دست بدهد و فردا اگر پدر و مادرش حرفی به او زدند او باور نکند اما در کشور ما، گول زدن به عنوان روش تربیتی استفاده می شود.

—————————————–

زمیر قافله گاهی تغافلی شرط است       که بی نصیب نمانند  قاطعان طریق

(ص ۳۰۰ کتاب درباره روایت دانش آموزی که قصد داشت تقلب کند اما وزیر فرهنگ سابق بالای سر او ایستاده بود و اجازه تقلب را نمی‌۳۴داد)

—————————————–

وزیر شاهی و صد اسب پیلتن به کمندت     بگو رخ به که آرم؟ پیاده ماند و ماتم

شعر از فروغ بسطامی

( ص ۳۰۱ کتاب که شاعر تمامی مهره‌های شطرنج را در یک بیت گردآوری کرده و  شیخ اردبیلی با استفاده از آن بعد چندین نامه درخواست رفع تصرف عدوانی زمینش مورد توجه قرار می‌گیرد.)

——————————————

با دوست کنج فقر بهشت است و بوستان    بی دوست، خاک بر سا جاه و توانگری              شعر از سعدی

——————————————

زدست غیر چه نالم، چرا که همچو حباب     همیشه خانه خراب هوای خویشتنم              شعر از صائب تبریزی

——————————————

گر شود زنده باز ابراهیم                    به تَبر فاتحانه دست کند

همه بتخانه‌های عالم را                 محو و مستوجب شکست کند

مشرکان را برون کشد از خاک         همگی را خداپرست کند

از می جاودانه توحید                     عالمی را دوباره مست کند

ملت بت پرست ایران را                 نتواند جز اینکه هست کند

ص:۱۱۹

—–

وقتـی که سیــم حکــم کـند، زر خــدا شـود    وقتــــی دروغ داور هـــــر مــــاجــــــرا شـــود

وقتـــی هـوا، هـوای تنفس، هــوای زیست   سرپوش مـرگ، بــر ســر صــدها صــدا شود

وقتـــی در انتــظار یکـــی پـــاره اســتـخـوان    هنگـــامـــه‌ای زجــنبـش دُم هـا بپـــا شـود

وقتی به بوی سفره‌ی همسایه، مغز و عقل   بــی اختـیـار معــــده شــود، اشـــتها شــود

وقتــی کـه سوسـمار صـفـت پیـش ِ آفتــاب       یک رنگ رنگ‌ها شود و رنگ‌ها شود. . .

وقتـی کــه دامـن شرف و نطفه گیـــرِ شرم     رجّــالــه خــیـــز گــــردد و پـتـیـاره زا شــود

بـگـذار در بــزرگـی‌ ِ ایــــن منـجـلاب یـــأس     دنـیــــای مـــن بـه کـوچـکــی‌ انـــزوا شـود!

————————————-

ستایش سرایان نه یار تواند                نکوهش کنان دوستدار تواند

به نزد من آن کس نکوخواه تست        که گوید فلان چاه در راه تست

هر آن کس که عیبش نگویند پیش       هنر داند از جهلی عیب خویش

.

.

.

در  برابر چو گوسفند سلیم     در قفا همچو گرگ مردم خوار

شاعر سعدی